Duhovski ponedeljak, slava Beliševa i Poloma

Beliševo od svog nastanka beleži i nestanak sela u vreme Turaka, nakon buna i ustanaka i odmazde Otomana, kada su pred njima bežali. U savremeno doba i mirnodobskim uslovima, uskoro će, očigledno, zabeležiti novi.

Autor: Lj. Pavlović

Na današnji dan, Duhovski ponedeljak, obeležava se slava mnogih mesta u Srbiji, ali i u hanskoj opštini. Danas se Duhovi, kao seoska slava, proslavljaju u Polomu, prigradskom selu, a nekada su se za stolom okupljale i porodice i prijatelji i u Beliševu. Nekada, obzirom da je u selu ostalo manje od 20 stanovnika, većinom u staračkih domaćinstavima. Kontinuirana nebriga lokalne samouprave i države polako je praznila domaćinstvo po domaćinstvo, kao i u drugim brdsko planinskim selima u hanskoj opštini, a, uostalom, i u celoj Srbiji. Odsečeni od sveta potpunim ukidanjem autobuske linije 2013. godine, nakon više od tri decenije saobraćanja čak do Urmanice, sela u vranjskoj opštini. Pre toga škole, mesne kancelarije…

U Beliševu se, ipak proslavlja seoska slava na „Duhovskim danima Beliševa“, tzv. kulturnoj manifestaciji, dan pre prave svetkovine, čija koncepcija, ma kakva bila, nije odmakla dalje od ića i pića, mahom onih koji ne žive u Beliševu. Pokušaji da na slavlje viđeni Beliševčani, odseljeni davnih godina iz sela, dovedu i čelne opštinske ljude, do sada nije uspela, a ni Beliševčana nema na lokalnim funkcijama.

Beliševo se nalazi na oko 11 kilometra od Vladičinog Hana. Prema popisu iz 1991. godine imalo je 249 stanovnika, da bi 20 godina kasnije ostalo svega njih 55. Prvi pisani dokumenti o selu, prema Wikipedii, datiraju iz 1487. godine i to u katastarskom popisu vojnuka za područje Inogošta. Beliševčani su učestvovali u pobunama protiv Turaka, ali i u Velikom ratu te su na spisku slavnih učesnika Solunskog fronta i nosilaca Albanske spomenice upisani i meštani tog sela. Takođe, i u Drugom svetskom ratu u kome je veliko stradanje zabeležno 1943. godine kada su Bugari streljali 15 meštana. Prema popisu po oslobođenju od Turaka, selo je imalo 58 kuća i 172 stanovnika. U samostalnoj Kraljevini Srbije dobija status opštine u okviru Poljaničkog sreza Vranjskog okruga. Opština Beliševo je 1884. godine brojila 450 domaćinstava i 3.427 stanovnika. I u Kraljevini Jugoslaviji zadržava ststus opštine Poljaničkog sreza Vardrdarske banovine, i sve do sredine pedestetih godina prošlog veka.

Prva škola otvorena je 1902. godine, a savremeni objekat sadašnje 1978. Crkva je na temeljima nekadašnje obnovljena 1927. Po skorašnjem dolasku paroha Branka Đorđevića, nakon više od tri decenije, održavaju se liturgije o praznicima, a ovaj posvećeni sveštenik i dobar čovek je posle više decenija, ove godine organizovao svećenje vode na Bogojavljenje, kao i proslavu crkvene slave, Svetog Đorđa. U selu se zvona sada čuju i mimo sahrana i parastosa.

„Kamen spoticanja“ u javnosti, kada se pomene Beliševo i kraj na granici ka vranjskoj opštini je nedavna rekonstrukcija puta. U njega lokalna samouprava nije uložila ni dinara, s obzirom na to da se nalazi u nadležnosti države, kako i sam naziv puta kaže, ali je zato dobila skinut asfalt, čije su postavljanje sa po 50 odsto novca nekada finansirali meštani Beliševa, Ravne Reke i Bačvišta, sa jedne, i Fonda za puteve opštine Vladičin Han, sa druge strane. Od vojnog je značaja jer hansku, odvajkada, povezuje sa vranjskom opštinom, te se, možda, zbog delikatne političke situacije u regionu pristupilo rekonstrukciji. Ili je, kako se šapuće po čaršiji, neophodan stranim investitorima koji će na Obliku, po najavi vranjskih vlasti, početi izgradnju vetrenjača. Šta je od toga istina, da li briga za narod, ili neki viši ciljevi, pokazaće vreme pred nama.

Beliševo od svog nastanka beleži i nestanak sela u vreme Turaka, nakon buna i ustanaka i odmazde Otomana, kada su pred njima bežali. U savremeno doba i mirnodobskim uslovima, uskoro će, očigledno, zabeležiti novi.