Manja Jovačka jezera, biser prirode i jedisntvena po načinu nastanka, ugrožava flora

Centar za kulturu, turizam i bibliotekarstvo Opštine Vladičin Han naredne godine planira da po treći put konkuriše pri Ministarstvu turizma, telekomunikacija i turizma za realizaciju projekta na adaptaciji seoskih i pristupnih puteva do jezera i pratećeg mobilijara, kako bi ovaj biser prirode približili turistima i izletnicima.

Autor: Ljiljana Pavlović

Jovačka jezera, u istoimenom selu u opštini Vladičin Han nastala u prirodnoj katastrofi pre 45 godina usled klizišta, u opasnosti su da od te iste prirode, nestanu. Njihov nastanak bio je iznenadan, nepredviđen i ljudska ruka nije mogla da ga spreči, da zaustavi ogromnu kliznu masu sa obližnjiih ugašenih vulkana, Oblika i Grota, koja je sa lica zemlje izbrisala gotovo celo selo, pregradila reku i stvorila jezero. Međutim, agresivno širenje biljaka koje iz dana u dan, već godinama, drastično menjaju izgled okoline, delovanjem ljudi bi moglo da se spreči da manja jezerca uskoro ne postranu zabarene površine. Tim pre što Jovačka jezera spadaju u Zaštićeno područje drugog i trećeg stepena zaštite, a istovremeno su proglašena i za Spomenik prirode pri Zavodu za zaštitu spomenika iz Niša.

„Centar za kulturu, turizam i bibliotekarstvo Opštine Vladičin Han naredne godine planira da po treći put konkuriše pri Ministarstvu turizma, telekomunikacija i turizma za realizaciju projekta na adaptaciji seoskih i pristupnih puteva do jezera i pratećeg mobilijara, kako bi ovaj biser prirode približili turistima i izletnicima. Kao najveći prirodni potencijal za razvoj turizma u našoj opštini, biser prirode, po svom nastanku specifičan u zemlji, i šansu za razvoj sela pa i cele opštine, lokalna samoprava je spremna da sufinansira ovaj projekta. Pored toga što su jezera jedinstvena po tome kako su nastala, i uvrštena i u Inventar geonasleđa Srbije, kao značajni hidrološki objekti nacionalnog nivoa vrednosti, specifična su i po tome što se sastoje od više urvinskih jezera i dva genetska podtipa,“ rekla je Srbijanka Božović, zadužena za turizam ispred CK-e.

Na inicijativu opštine, pre osam godina donet je Detaljni urbanistički plan, a zatim je Zavod za zaštitu spomenika iz Niša Jovačka jezera stavio pod zaštitom drugog i trećeg stepena – ukupno 53 hektara. Čine ih Veliko, ili Jovačko i pet manjih: Crkveno, Žilovje, Rusimovo, Živkovo i Malo. Jovačko, prema zavničnim podacima, dugačko je 1,5 kilometara, široko 200 metara, a na nekim delovima dublje od 10 metara. Poslednjih godina površina je sve manja, obrasla šašom i drugim močvarnim biljkama, kao i istoimena reka, koja leti zna i da presuši. Posebno su ugrožena ona manja, širenjem različitog rastinja. Uređenog puta do jezera, sa onog glavnog, asfaltiranog od Stubla, nikada nije bilo. Staza se skoro više i ne vidi do nekadašnjeg kupališta i peskovite plažice. Tu su se često okupljali izletnici iz susednih sela, pa i Hana i Vranja, iako nikada nije bilo bezbedno za neiskusne kupače. I danas su u njemu vidljivi ostaci potopljenih stabala i kuća, skrivenih opasnosti koje su skoro svake godine odnosile po neku žrtvu.

Jovačka jezera su i raj za floru i faunu, sa retkim i zaštićenim vrstama. Samo neke od njih su dugonogi mrmoljak i barska kornjača, među životinjama, a među biljkama i mnogo više: crveni noćurak, oman, vodena perunika i dr.

„Na Jovačkim jezerima redovno dolaze jedino ribolovaci. Razlog je 12 vrsta ribe, od šarana u soma pa do krkuše, klena, potočne mrene…Na jezerima obitava čak 71 vrsta leptira,“ kaže Srbijanka.

To su razlozi da se ovo mesto sačuva od divlje i nekontrolisane gradnje, kako je i predviđeno planskim dokumentima, i sačuva netaknuta priroda za one koji vole odmor u oazi zelenila, istraživače ili samo zaljubljenike u retke biljne i životinjske vrste, ekstremne sportove, u ambijentu daleko od gradske vreve, a ipak na samo 14 kilometara od gradske sredine i svega par do prvog ravničarskog sela, Stubla, sa ambulantom, prodavnicom i vezom sa ka gradskim centrima tj. regionalnim putem Vladičin Han-Vranje. Sredinom prve decenije 2000. godine, bilo je omiljena destinacija izviđača iz naše zemlje i skauta iz više evropskih.

Iz 11 klizištem uništenih mahala, Jovčani su naseljeni u susednom selu, Stublu. Danas tamo, u Jovačkom naselju živi oko 210 meštana u 65 domaćinstava. Zemljište u Jovcu, vraćeno vlasnicima nakon komasacije, skoro niko ne koristi ni danas. Deo sela je pošumljen da bi se sprečila, eventualno, nova katastrofa. Pored reke, sa druge strane obale, ostalo je pet mahala, koje sada broje jedva desetak stanovnika.