Pre 48 godina klizište u Jovcu zbrisalo gotovo čitavo selo – 58 domaćinstava ostalo bez ičega

Klizište koje je u noći između 17. i 18. februara 1977. godine, zahvatilo Jovac ostavilo je 58 porodica bez igde ičega. Klizište je zahvatilo i deo susednog sela, Ostrovice. Priroda je pred silom koju poseduje poštedela jedino ljudske živote i groblje.

Autor: Ljiljana Pavlović

Ono što je nosila noć niko nije mogao da nasluti

Na današnji dan, pre tačno 48 godina Jovac, selo u hanskoj opštini okupiralo je pažnju javnosti. U noći između 17. i 18. februara 1977. godine, selo je zadesila prirodna katastrofa u kojoj je gotovo čitavo izbrisano sa lica zemlje. Klizanjem tla pregrađena je Jovačka reka i stvorena akumulacija istoimenog jezera. U toj katastrofi 58 porodica ostalo je bez igde ičega. Kliziste je zahvatilo i deo susednog sela, Ostrovice. Priroda je, pred silom koju poseduje, poštedela jedino ljudske živote i groblje.

Jovac je smešten na petnaestak kilometara južno od Vladičinog Hana. Te presudne noći sa okolnih vulkanskih kupa, Grota i Oblika i planine Kukavica, pokrenuta je klizna masa od 150 miliona metara kubnih zemlje i stena. To je bilo dovoljno da se napuni 150 fudbalskih stadiona ili 65.000 olimpijskih bazena. Na nesreću su već neko vreme pre tog 17. februara upozoravali zemljotresi, ali niko nije mogao da nasluti šta se sprema. Ljudi veruju da su ih spasile uznemirene životinje koje su predosetile opasnost.

.

U pomoć su Jovčanima najpre pritekli meštani susednih sela, rođaci i prijatelji, spašavajući ono što se dalo spasti. Zatim i vojska nekadašnje Jugoslavije, dok su televizijske kamere širom zemlje beležile razmere te nesreće koja je zadesila ljude od kojih neki nisu uspeli da iz kuća ponesu ni najosnovnije stvari

Od 14 mahala u Jovcu, zemlja je progutala 11, postedešvi jedino groblje

Za nekoliko dana, koliko je klizanje tla trajalo, nestalo je sve što su ljudska ruka, ali i priroda, stvarale vekovima. Klizište je zahvatilo površinu od oko šest kilometara kvadratnih, kada je nestalo oko 500 hektara šuma, oranica, voćnjaka… Od ukupno 14 mahala u Jovcu, nestalo je 11. Na sve strane zjapile su provalije. Na ranjenoj zemlji, prirodne sile su poštedele samo seosko groblje, dok je crkva stradala.

Usled klizišta, zatvoren je kanjon Jovačke reke, a akumulacijom vode nastalo je veštačko, Jovačko jezero – dužine 1.500, širine 200 i dubine 10 metara. U njemu se i danas mogu videti ostaci kuća. Pored velikog Jovačkog, postoji još pet manjih, i manje poznatih, urvinskih jezera: Rusimovo, Crkveno, Malo, Živkovo i Žilevje. Predstavljaju redak genetski tip jezera, pa su 2005. godine uvrštena na spisak Inventara geonasleđa Srbije.

Jovačka jezera proglašena su i spomenikom prirode i stavljena pod drugi stepen zaštite, na ukupnoj površini od 53 hektara. Bogata su ribom, sa čak 12 vrsta – šaran, babuška, som itd . Jovačko jezero poseduje i zaštićene vrste – dugonogog mrmoljka i barske kornjače, ali i neke endemočnd biljne vrste.

Dragocen turistički potencijal,usled nemara, danas preti da preraste u baruštinu

Sve do devedesetih godina Jovačko jezeto bilo je omiljeno kupalište mladih iz okoline, ali se nije preporučivalo neiskusnim plivačima.

Sada je najvećim delom zaraslo, a do nekadašnjeg peščanog dela obale, teško je doći. Obalu je zaposela trska i nisko rastinje, pa su jedini posetioci ribolovci, ne samo iz hanske, već i vranjske opštine. Par godina bilo je predmet interesovanja i poseta izviđača i skauta iz nekoliko evropskih zemalja, ali je saradnja „Zavičaja“, odreda izviđača iz Vranja i lokalne samouprave prekinuta. Jovačka jezera smatraju se jednim od prirodnih potencijala za razvoj turizma.

Jovčani u Stublu, susednom selu, dobili svoje naselje

Ukupno 58 porodica koje su između 17. i 18. februara 1977. godine ostale bez domova, naseljeno je u obližnjem selu? Stublu. Uz pomoć države, podignuto je čitavo naselje, gde oni i danas žive.

U Jovcu je zemlja zacelila svoje rane. Međutim, na nju se nikada više Jovčani nisu vratili. Delom je pošumljena, kako bi se sprečilo novo pomeranje tla. Nekadašnji PK „Delišes“ 1981. godine, čitavih godinu dana je poravnavao teren. Na 28 hektara su podignuti voćnjaci, a ostatak je, nakon komasacije, vraćen nekadašnjim vlasnicima. U celom selu ostale su četiri mahale koje je klizište poštedelo. U njima danas živi malobrojno staračko stanovništvo, a teritorijalno mu je pre par meseci pripojeno i susedno selo, Belanovce.

Fotografije: sa sajta Opštine Vladičin Han