Sa nestankom „Delišesa“ počinje siromašenje cele opštine

„U prodatim, pojedini vlasnici već stavljaju katance na fabrike i otpuštaju radnike, dok društvene već godinama imaju problem nedostatka novca za repromaterijal, a od raspada Jugoslavije i nedostatak tržišta,“ ocenjuje sindikat pre 20 godina.

Autopr: Lj. Pavlović

Proces tranzicije na opštinu za godinu dana ostavilo dalekosežne posledice

Jesen 2004. godine opština Vladičin Han dočekala je kao najsiromašnija opština u Pčinjskom okrugu. Privatizacija društvenih preduzeća bila je na samom početku, ali je proces tranzicije na opštinu već ostavio dalekosežne posledice. Za nešto više od godinu dana turbulentna vremena i državna politika uspeli su da slome najveće preduzeće u opštini – Poljoprivredni kombinat „Delišes“, gde je privatizovan samo deo preduzeća, a od preko 1.250 radnika, više od 800 ostalo je na cedilu i bez plata oko dve godine. Od četiri prodate fabrike, vlasnici su zadržali samo dve – „Nektar“ iz Bačke Palanke Fabriku kaša i koncentrata i „Pak centar“, kupac iz Makedonije, Saša Jaguronovski. Za fabriku sokova ugovor je raskinut sa kupcem iz Izraela, koji ugovorenu kupoprodajnu cenu nikada nije uplatio, kao i sa taze vlasnicima Fabrike za konzerviranje voća i povrća i Plantaže, braćom Ranković iz Smedereva. Balkanski gigant u proizvodnji hrane izgubio je i Fabriku mleka, zbog hipoteke. Jedina svetla tačka su bile subvencije države kojima je ponovo uspostvaljena proizvodnja sokova u Fabrici za konzerviranje voća i povrća i očekivanje novih za Sokaru i Plantažu, ali ne zadugo. Broj nezaposlenih na tržištu rada na jesen 2004. godine prelazi 3.260, ili za 240 više nego na početku iste. Među njima je 120 visokoškolaca i čak 860 mladih između 19 i 25 godina. Posla u Hanu više nije bilo ne samo za radnike „Delišesa“, već ni za sezonce. Prema tadašnjim podacima Omladinske zadruge, samo u prehrambenoj industriji u varoši bi do posla došlo oko 2.000 sezonaca. Polako, ali sigurno, počelo je iseljavanje.

Na čekanju pet firmi

Privatizaciju su do tada okončali „Hanplast“, jedno od dva preduzeća sa najvećim zaradama u opštini. Takođe je privatizovana i „Mehanizacija“, jedno od tri izdvojena preduzeća iz „Erozije“, koja je nakon prodaje većinskog dela kapitala počela da posluje pod nazivom „Tehnoput“, u vlasništvu lokalnog privrednika. Fabrika omotnog papira i ambalaže tada je još uvek bila daleko od izlaska na tržište sa akcijama koje su, privatizacijom po prvom donetom zakonu o vlasničkoj transformaciji devedesetih godina prošlog veka ili tzv. Miloševićevom, u većinskom vlasništvu bile u rukama radnika.

„Pred Agencijom za privatizaciju u toku je postupak za obavljanje vlasničke transformacije za još pet fabrika. Drvna industrija „Sloga“ će biti prodata putem tendera, koji se iščekuje tačno godinu dana. Putem aukcije Industrija građevinskog materijala „Balkan brik“, gde je u toku predverifikacija programa privatizacije, „Erozije“, gde se već priprema program tog procesa, “ piše Radio „Han“. U Fabrici obojenih metala „Južna Morava“, na koju Agencija čekala da dostavi kompletnu dokumentaciju.

„Situacija je veoma složena u „Betonjerki“, za koju je početkom prošle godine bila zakazana aukcija, ali Skupština preduzeća je odbila da usvoji odluku o prodaji 70 odsto kapitala i podeli besplatne akcija radnicima. Zbog nesaradnje i nedostavljanja dokumentacije, Agencija je Vladi predala zahtev za uvođenje privremene mere, kojom bi se postavio novi organ upravljanja u tom preduzeću,“ piše u oktobru dopisnik „Večernjih novosti“ iz Vladičinog Hana.

U Hanu za 11.000 dinara manje plate od republičkih

Veće saveza samostalnih sindikata Pčinjskog okruga ocenjuje da je stanje u firmama u Pčinjskom okrugu, pa i u Vladičinom Hanu, toliko loše da se ne zna da li je gore u privatizovanim ili društvenim preduzećima.

„U prodatim, pojedini vlasnici već stavljaju katance na fabrike i otpuštaju radnike, dok društvene, već godinama imaju problem nedostatka novca za repromaterijal, a od raspada Jugoslavije i nedostatak tržišta,“ ocenjuje tada sindikat.

Prema VSS za Pčinjski okrug, gotovo da nema preduzeća gde plate ne kasne, negde i po više godina, a kod većine privatnika, iako redovne, zarade su veoma niske. Plate su tada u hanskoj opštini iznosile 9.260 dinara i bile najniže u među šest opština u okrugu, ili za 11.000 dinara manje od republičkih.

Naslovna fotografija: Vukašin Veljković